Υπάκουη πέτρα
Στις 13 Αυγούστου 1978, ημέρα μνήμης του ολοκαυτώματος των Ανωγείων του 1944, ο Μάνος Χατζιδάκις, καλεσμένος του τότε Δημάρχου Γιώργη Κλάδου, υπογράφει ένα κείμενο με τίτλο “Η Άνοδος των Ανωγείων“.
“Άνοδος Ανωγείων σημαίνει, εξ Ηρακλείου σεβαστή απόσταση κι ένα ξεδίπλωμα φανταστικής ενδοχώρας, πού τήνε λούζουν αφρικανικοί αγέρηδες κι ένα ατελείωτο μεσογειακό φως. Μια ανοδική πορεία πού όταν σταθείς, βλέπεις τους κάμπους να χύνονται ασταμάτητα στις θάλασσες και τα βουνά τ’ αντικρινά, ερωτικά ν’ ασπάζονται τον ίσκιο σου. Κι Αγώνες Λύρας πάει να πει, συνάθροιση Λυράρηδων από παντού της χώρας σ’ ένα χωρίς διάλειμμα ευγενικό αγώνισμα πού αρχίζει πέντε τ’ απόγευμα και πού τελειώνει πέρ’ απ’ τις μια, μετά το μεσονύχτι. Και μες σ’ αυτό, το ξέσπασμα τ’ ομαδικό, επιβραβεύεται αυτός, πού με τη μαστοριά και το βαθύ του αίσθημα, θα ξεδιπλώσει τους αυτοσχέδιους μαιάνδρους, πού θα περιέχουν την παράδοση ολοζώντανη, ενώ συγχρόνως θα στοχεύει και τα μελλοντικά. Θ’ αποκαλύπτει μυστικά. Τα Ανώγεια ζούνε για δυο μέρες μια μουσική εμπειρία μοναδική. Χωρίς επίσημους και τελετές, χωρίς λογύδρια εθνικά, μες στην πλατεία του χωριού, παρουσιάζεται ολόγυμνη η φαντασία, η έμπνευση κι η μουσική ευαισθησία ενός ολόκληρου λαού. Του κρητικού λαού. Κι ενός νησιού. Της Κρήτης. Όταν αδιάκοπα ζεις καθημερινά την αθλιότητα των Αθηνών, με την επίσημη αστική διάβρωση της, τότες ή άνοδος των Ανωγείων είναι περίπου άνοδος των Ηλυσίων Πεδίων.
Κι όταν η Τέχνη η σοβαρή, η επίσημη και η ντελαλημένη, γίνεται Τέχνη για νεκρούς, για επιτήδειους και εχθρούς, για σαρκοβόρους ατάλαντους, τέχνη για συνδικάτα εγκλήματος, γι’ αρρώστους κι αναπήρους, τότες η Λύρα η Κρητική, με τις βαθιές της ρίζες, φαντάζει αθάνατη πηγή με άγιο νερό πού ξεδιψάει τους αιώνες.
Στ’ Ανώγεια όλα είναι αληθινά. Δεν υπάρχουνε πλαστικά, ούτε υποκατάστατα. Υπάρχει πέτρα, ξύλο, χρώμα και πράσινο της Γης. Ευγένεια από τη φύση κι όχι από σκοπιμότητα. Νερό και υφαντά, με ύφανση δύσκολη και μπλεγμένη, αλλά με ένα αποτέλεσμα, θάλεγα, θεϊκά απλό. Υπάρχουνε οι κάτοικοι, εντατικά γραμμένοι, λες κι ήρθαν στον κόσμο χτες. Υπάρχει και η φωνή τους. Περήφανα κι όχι αδιάκριτα δυνατή. Για ν’ ακουστεί στην αντικρινή πλαγιά, στην παρακάτω χώρα και στα δυο άκρα του νησιού. Στ’ Ανώγεια υπάρχει η Κρητική ματιά, πού λέει ο Καζαντζάκης. Η εκ βαθέων δύναμη, η από Θεού – που λεν οι Χριστιανοί. Μόνο στην Κρήτη λειτουργεί τόσο δραματικά παρούσα η μνήμη, και επιλέγει το ουσιαστικό για να το σπείρει στο Μέλλον.
Τ’ Ανώγεια έχουν και ένα δήμαρχο που δεν το περιμένεις. Ένα δήμαρχο πού δεν φιλοδοξεί να γίνει Υπουργός Πολιτισμού. Άλλα που έχει πολύ μεγαλύτερη σχέση με τον Πολιτισμό από όση έχει ολόκληρο το Υπουργείο πού ανέφερα. Δικό του τ’ όνειρο για τους Αγώνες Λύρας – και να πού φέτος γίνονται οι δεύτεροι.
Εκείνο πού έχει σημασία είναι να στρέψουμε τη μουσική παιδεία μας έξω από το λάθος των Ωδείων και των ηλιθίων μουσικών, που δίνουν μια απελπιστική εικόνα γι’ αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε Μουσική. Και οι Αγώνες Λύρας αποτελούν μιαν ελπιδοφόρα αρχή και ένα κέντρισμα στο μέλλον να συνηθίσουμε ν’ ακούμε Μουσική, όχι αισθηματικά, όπως γινόταν ως τα σήμερα, αλλά με την καρδιά μαζί και με το νου. Να μάθουμε να παρακολουθούμε την μελωδική ανάπτυξη σαν μια ιδέα πού ξεδιπλώνεται αποκαλυπτικά και μας αφορά βαθύτατα και σαν Έλληνες και σαν πολίτες του σήμερα. Να μάθουμε ν’ ακούμε Μουσική κι όχι σοβαροφανείς αμηχανίες ή ατάλαντες συμφωνικές σοβαροφάνειες. Οι Αγώνες Λύρας στ’ Ανώγεια είναι μια Ελληνική αρχή, για Μουσική.”
Αυτή η οπτική για την μουσική και πολιτιστική Ελληνική πραγματικότητα, πότισε όλους εμάς που ζήσαμε από κοντά την πρόταση του Μάνου Χατζιδάκι και καθόρισε την στάση μας απέναντι στον πολιτισμό και στην τέχνη. Στα Ανώγεια ξεκίνησε μια πολιτιστική άνοιξη που μέχρι και σήμερα έχει δώσει πολλούς και αξιόλογους καρπούς. Το 1998, ο Γιώργης Δραμουντάνης (Λουδοβίκος των Ανωγείων) και μια ομάδα καλών φίλων εμπνεύστηκαν τα Υακίνθεια, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που θα γίνονταν από εδώ και στο εξής κάθε χρόνο τον Ιούλιο. Όπως σημειώνεται στο πρώτο έντυπο των Υακινθείων, την άτυπη επιτροπή υποστήριξης της πρωτοβουλίας αυτής αποτελούν σημαντικοί άνθρωποι όπως οι: Νίκος Κούνδουρος, Κώστας Τσόκλης, Μάρω Βαμβουνάκη, Γιώργος Γραμματικάκης, Σεραφείμ Φυντανίδης, Κώστας Ζουράρις, Γιάννης Σμαραγδής, Θόδωρος Ρουσόπουλος, κ.α. Την ίδια χρονιά τοποθετείται ο θεμέλιος λίθος του ναού του Αγίου Υακίνθου από τον τότε Μητροπολίτη Ρεθύμνου Άνθιμο.
Τα πρώτα Υακίνθεια ήταν αφιερωμένα στη μνήμη του Μάνου Χατζιδάκι…